تاریخچه صنعت برق در خوزستان و شرکت توزیع

تاریخچه برق در استان خوزستان با فوران نفت از اولین چاه نفت در این استان ارتباط مستقیم دارد. در سال 1290 یعنی 3 سال پس از فوران نفت از چاه شماره یک میدان نفتون مسجد سلیمان پالایشگاه آبادان ساخته شد. انتقال نفت از مسجد سلیمان به پالایشگاه نفت آبادان از طریق تلمبه خانه ای در تمبی انجام می شد که برای راه اندازی آن و تامین روشنایی ساختمان ها و گذرگاه ها، نیروگاه بخاری با قدرت 600 کیلووات ساخته شد.
پس از آن به نسبت گسترش فعالیت های صنعت نفت، استفاده از برق نیز گسترش یافت. در واقع توسعه برق استان خوزستان در چهار دوره قابل بررسی است.
در دوره اول از برق برای توسعه فعالیت های مربوط به استخراج، انتقال و پالایش نفت استفاده می شد که زمان آن محدود به سال های 1278 تا 1320 باز می گردد.
در فاصله سال های 1320 تا 1337 دولت از طریق شهرداری ها زمینه استفاده همگانی از برق را ایجاد کرد و به این ترتیب پس از تمبی، آبادان، خرمشهر، اهواز، بهبهان در سال 1322، دزفول 1330، مسجد سلیمان 1332 و شوشتر در سال 1334 برق دار شدند.
دوره سوم سال 37 تا 57 را در بر می گیرد که با سرمایه گذاری دولت، توسعه برق برای همه صنایع کشاورزی، تجاری، خانگی و روشنایی معابر انجام می شد.
در این سال ها برای متمرکز کردن صنعت برق سازمان آب و برق خوزستان تاسیس شده بود.
چهارمین دوره توسعه برق در استان خوزستان مربوط به دوره بعد از انقلاب اسلامی تا کنون است که با سرمایه گذاری های بخش خصوصی با هدف استقلال و خودکفایی در صنعت برق کلیه امور مربوط به این امور انجام می شود.
از همان اولین سال ها فعالیت سازمان آب وبرق خوزستان به دلیل تنوع و گستردگی خدمات این سازمان که منشاء تحولات اقتصادی و عمرانی در استان خوزستان بود اهمیت و جایگاه آن به حدی رسید که مدیران عامل همزمان استانداران خوزستان نیز محسوب می شدند که از جمله آنها می توان به اولین مدیر عامل خوزستان آقای عبدالرضا انصاری اشاره کرد که استاندار خوزستان نیز بود.ساخت شبکه های انتقال نیرو و ایستگاه های برق را کنسرسیومی مرکب از چند شرکت خارجی از جمله باوری آلمان و سادلمی ایتالیا و مرلن ژرن فرانسه انجام می دادند.
بهره برداری از نیروگاه سد دز که در سال 1336 اجرای آن شروع شده بود حجم تولید برق را در خوزستان بالا برده و این فکر را در ذهن مسئولان وقت به وجود آورده که مازاد تولید برق را به مراکز مهم مصرف مانند تهران و اصفهان انتقال دهند به همین ترتیب می توان یکی از عوامل ایجاد شبکه سراسری برق در ایران را رشد تولید برق در استان خوزستان دانست.

برق در اهواز
در تیرما 1308 ه.ش مرحوم حاج میرزا حسین خان موقر بوشهری که از متمولین آن دوران بود و کشتی های بخار وی در آبادان و خرمشهر در حال رفت و آمد بودند یک موتور برق در نوعی قایق به اسم دوبه نصب کرده بود که از آن برای کارخانه یخ خود بهره می برد.
وی در سال 1321 نخستین کارخانه تولید برق اهواز را در ساحل شرقی کارون و روبروی ترمینال 24 متری کنونی اهواز ( محل فعلی بانک مرکزی ملی ) تاسیس کرد و از آن دوران اهواز دارای برق شد.
اولین خانواده هایی که در اهواز از برق استفاده کردند، نقشینه، حاجی خان دولتی، مرتضوی، جزایری، علوی، فتحی، و شاهرودی بودند.
نحوه محاسبه بهای برق نیز در آن دوران جالب توجه بود. در آن روزگار روش برق رسانی بسیار ساده بود و از کنتور خبری نیز نبود. بهای برق بر حسب تعداد شعله های برق (لامپ) و تعداد چراغ برق از مشترکان دریافت می شد. موسسه موقر بهای برق را به این شرح تعیین کرده بود.
چراغ 40 شمعی ( 40 واتی ) هر عدد از قرار ماهیانه 10 قران (ریال) چراغ 60 شمعی از قرار ماهیانه 16 قران، بادبزن سقفی 45 ریال، باد بزن رو میزی 40 ریال.
در پایان سال 1308، موقر چند کنتور تکفاز آمپر و 5 آمپر خرید و از سال 1309 مصرف مشترکین طبق کنتور های منصوبه از قرار هر کیلو وات ساعت 2 ریال محاسبه و دریافت می شد. پس از آن با ایجاد کارخانه ریسندگی و راه اندازی یک کارخانه برق در کنار آن استفاده از برق فزونی یافت. در همان زمان سهامداران و مدیران کارخانه ریسندگی که از طرف سرلشگر احمد معینی موظف به برق رسانی به اهواز شده بودند، دو دستگاه ژنراتور (اشکوار) به ظرفیت 500 کیلو ولت از کشور چک خریداری کرده و شرکت خاص برق اهواز را با سرمایه معادل 000/500/1 تاسیس کردند و این در واقع اولین شرکت برق اهواز بود.

برق در آبادان
با شروع عملیات ساختمانی پالایشگاه آبادان، مردم از سایر شهر های ایران حتی کشور هایی مانند پاکستان، هندوستان و برمه برای جستجوی کار به آبادان سرازیر شدند.
در سال 1295 خورشیدی پس از آنکه روشنایی های پالایشگاه آبادان نظر مردم را جلب کرده بود، برای نخستین بار در محدوده شهر تازه پاگرفته، یک مولد برق توسط شخصی به نام سید یحیی خریداری و نصب شد. این مولد قدرت روشن کردن 600 لامپ را داشت که سوخت آن نفت سیاه بود و بهای هر عدد لامپ در ماه 5/3 ریال تعیین شده بود.
سید یحیی موسوی سال ها بعد مولد های دیگری هم وارد کرد و به تدریج تعداد مشترکان او زیاد شد. سرانجام شهرداری آبادان در سال 27 با خرید برق از شرکت نفت، شهر را کاملا برقدار کرد.

برق در خرمشهر
در سال 1309 یک خط از پالایشگاه آبادان به خرمشهر کشیده شد و پست برق جنب دفتر مرکزی شرکت نفت در خرمشهر احداث گردید. این پست برق مراکز شرکت نفت و بخشی از اماکن شهری خرمشهر را تامین کرد. این افزون بر مولد های شرکت Yabe به مدیریت آقای نویدی و جولازاده بود که قبلا تاسیس شده بود.
در سال 41 مسئولیت تامین برق به شرکت KDS منتقل شد که پس از احداث خطوط توزیع و انتقال نیرو در خرمشهر، سازمان آب و برق مدیریت آن را به عهده گرفت.

برق در مسجد سلیمان
ساختمان کارخانه برق تمبی در مسجد سلیمان در مهر ماه سال 1287 پس از اینکه سومین چاه نفت در مسجد سلیمان توسط ژرژپی وینولدز به نفت رسید، احداث شد.
احداث خط ها و سیستم ها انتقال و توزیع برق تولیدی نیروگاه برق تمبی مسجد سلیمان زودتر از شبکه های برق پالایشگاه آبادان ساخته شد.
در شهر مسجد سلیمان تنها ادارات و خانه های مسکونی شرکت نفت از برق استفاده می کردند. در سال 1345 که برق نیروگاه دز به مسجد سلیمان رسید تمام ساکنین شهری توسط شهرداری برق دار شدند.
همانگونه که قبلا گفته شد مسجد سلیمان به دلیل موقعیت خاصی که از نظر منابع نفت و گاز داشت مورد توجه کمپانی های بزرگ نفتی بوده و همزمان با کشف نفت، این شهر به سرعت در مسیر رشد و ترقی قرار گرفت.

برق در اندیمشک
از تاریخچه برق در اندیمشک اطلاعات چندانی در دست نیست. اما این شهر دارای 3 ایستگاه برق بوده که دو ایستگاه آن شامل ایستگاه اصلی برق و ایستگاه فرعی برق اندیمشک در سال 42 و همزمان با بهره برداری از نیروگاه سد دز به بهره برداری رسیدند.
ایستگاه اصلی برق اندیمشک در آن سال ها با یک خط 230 کیلوولت و سه خط خروجی و یک دستگاه ترانس 90 مگاولت آمپر برق دزفول، شوش، شوشتر و مسجدسلیمان را نیز تامین می گردد.

برق در شوشتر
در سال 1314 مرحوم حاج نمکی اولین نیروگاه برق آبی را در محل آبشار های شوشتر ساخت و موسسه ای به نام موسسه برق نمکی با 110 ولت ظرفیت تاسیس کرد و تا سال 27 به فعالیت ادامه داد.
در سال 27 و بعد از فوت مرحوم نمکی، موسسه مستوفی زاده با همان تاسیسات ولی به صورت توسعه یافته و تجهیز شده با ولتاژ 220 و نصب 2 مولد 200 کیلووات برق شوشتر را تامین می کرد تا سال 42 که با افتتاح سد دز شبکه برق شوشتر به شبکه سراسری پیوست.
شوشتر که از شهر های بسیار قدیمی و کهن ایران زمین است، سهم بزرگی در توسعه استان خوزستان داشته است. قدمت برق در این شهر به بیش از 70 سال می رسد که با استفاده از ظرفیت منابع آبی و آبشار های طبیعی این شهر، شوشتر برقدار شد.

برق در سوسنگرد، بستان و هویزه
بستان و هویزه ابتدا توسط شرکت برق بستان و هویزه از نعمت برق برخوردار شدند. این اتفاق در سال 50 افتاد و سوسنگرد نیز در همان سال به شبکه برق سراسری پیوست.

برق در بهبهان
در سال 22 تعدادی از افراد خیر و سرشناس بهبهان و به سرپرستی حاج محمد حسین نمازی شرکت روشنایی برق بهبهان را تاسیس کردند. تجهیزات آن ها شامل 6 دستگاه ژنراتور با ظرفیت های 200 و 500 کیلوولت بود.
شبکه برق بهبهان دارای پایه های فلزی با سیم های نمره 6 و 10 مسی مفتولی بود که تعداد مشترکان آن حدود 2000 اشتراک خانگی و صنعتی و عمومی برآورده شده است. یکی از نکات قابل توجه استفاده از برق برای یادآوری ساعات شرعی در بهبهان بود به این ترتیب که روی بام کارخانه های آرد، یخ و برنج و... این شهر آژیر بسیار قوی نصب شده بود که از طریق آن مردم را از ساعات شرعی باخبر می کردند. زمانی که در سال 49 برق بهبهان به شبکه برق سراسری پیوست کارخانه تعطیل و دستگاه های تولید برق فروخته شد.

برق در دزفول
در سال های 27 تا 30 دو یا 3 ژانراتور کوچک، برق را به محله های کلانتریان کوی آیت ا... نبوی و مناطق میدان مثلث تا پل قدیم منتقل می کردند. در سال 30 فردی به نام ابراهیم عطار زاده شرکت برق روشنایی دزفول را تاسیس کرد. بعد از آن در سال 35 نیز شرکت برق دیگری توسط فردی به نام حاج محمد حسین دزفولی تاسیس شد.
این شرکت ها در مجموع 5 دستگاه مولد در 5 نقطه به نام های حسینیه؛ عطار، سیاه پوشان و قلعه نصب کرده بودند ولی چون ظرفیت آن ها پایین بود تعداد کمی از خانه ها برق دار بودند. در سال 40 برق دزفول به شبکه سراسری پیوست.

برق در ماهشهر
شرکت شیمیایی رازی و شرکت نفت اولین روشنایی را در ماهشهر ایجاد کردند و دلیل آن هم تامین برق تاسیسات این دو شهر بود. برق ماهشهر در سال 51 به شبکه خوزستان پیوست.

برق در لالی
در سال 25 یک نیروگاه برق در 8 کیلومتری عنبل احداث شد که برق لالی و عنبل را تامین می کرد. این نیروگاه 3 مولد 600 کیلوواتی داشت که شرکت نفت آن را احداث کرده بود. پس از خالی شدن میدان نفت دشت لالی و عنبل، در سال 46 کارخانه برق عنبل به انجمن ده لالی و عنبل واگذار شد بعد از آن به تناسب وضعیت مالی خانوار ها از هر خانه 50 تا 600 ریال برای استفاده از برق دریافت می شد.

برق در نفت سفید
همزمان با لالی و مسجد سلیمان شرکت برای تاسیسات و مخازن و چاه های نفت خود در نفت سفید هم نیروگاه احداث کرد که در سال 24 مورد بهره برداری قرار گرفت و مشخصات فنی آن مانند مولد های عنبل و لالی بود.

تاریخچه شرکت توزیع نیروی برق خوزستان
به منظور ارتقاء خدمات به مردم و مشترکین و همچنین به دلایل فنی، مهندسی و اقتصادی نمودن کار ها در بخش توزیع وزارت نیرو، شرکت توزیع نیروی برق خوزستان به طور رسمی از ابتدای سال 1372 تشکیل گردید.
شرکت توزیع برق خوزستان با هدف برق رسانی به تمامی شهر های استان خوزستان را بر عهده داشت. که به علت وجود تعداد بالای اشتراک در شهرستان اهواز و توابع آن از جمله حمیدیه و ملاثانی و کلانشهر بودن این شهرستان در سال 1375از زیر مجموعه توزیع برق خوزستان خارج به عنوان شرکت توزیع برق اهواز به صورت مستقل شروع به فعالیت نمود.
شرکت توزیع نیروی برق خوزستان هم اکنون در گسترده ای به مساحت 58 هزار کیلومتر مربع به مشترکان برق در حدود 80 شهر و شهرستان و بیش از 3 هزار و 122 روستا خدمات رسانی می کند که به عنوان دومین متولی توزیع برق پس از تهران، به حدود یک میلیون مشترک برق در بخش های مختلف خانگی، تجاری، صنایع و... خدمات ارائه می کند.
گستردگی خطوط و شبکه های برق و دوری مسافت میان شهرها و مراکز عملیاتی و روستای باعث شده تا این شرکت با بسیج امکانات و منابع موجود و با طرحی ابتکاری اقدام به تشکیل 52 دفتر اتفاقات و استقرار آنها در نقاط مختلف که بتوانند در سریعترین زمان ممکن به مشترکان خدمات ارائه نمایند و همچنین این شرکت اقدامات زیادی را در خصوص برون سپاری، مدیریت مصرف، اتوماسیون و بهبود شبکه و توانمند سازی نیروی انسانی انجام داده و در دست اقدام دارد.